Thiên vị hiện tại và hành vi tiêu tiền đến cháy túi
Ngày mai sẽ tiết kiệm nhiều hơn?
“Tiết kiệm nhiều hơn cho ngày mai” (Save more tomorrow) là một đề tài mà Richard Thaler và Shlomo Benartzi nghiên cứu vào những năm 2001.
Đề tài này nghiên cứu xoay quanh vấn đề làm thế nào để chúng ta quản lý tiền bạc hợp lý.
Cụ thể hơn, một trong những khoản chi tiêu lớn và được quan tâm hàng đầu tại Mỹ chính là khoản tiền vay mua nhà.
Bởi vì thực tế là nhiều người mua ngôi nhà to nhất mà họ có thể mua được.
Thậm chí có lúc còn mua nhà lớn hơn khả năng tài chính của họ. Sau đó họ lại bị tịch thu vì không đủ khả năng trả nợ.
Ví dụ dự án 401(k) của chính phủ Mỹ nhằm giúp mọi người tiết kiệm cho tuổi hưu trí.
Những người tham gia sẽ trích một phần lương của mình để gửi vào dự án này và nhận lại khi đến tuổi hưu trí.
Mặc dù ai cũng biết tiết kiệm cho tuổi già là điều cần thiết nhưng chỉ 1/3 người Mỹ tham gia chương trình này. Còn 2/3 người Mỹ thì không.
Thiên vị hiện tại
Một tình huống khác. Giả sử rằng chúng ta có một bữa tiệc trà ấm áp vào tuần sau. Trong lúc nghỉ giải lao sẽ có bữa ăn nhẹ bạn có thể chọn chuối hoặc socola.
Ai cũng biết mình nên chọn chuối thay cho socola. Đơn giản vì chuối thì tốt cho sức khỏe hơn socola.
Vậy bao nhiêu người nghĩ rằng mình sẽ chọn chuối trong buổi tiệc trà vào tuần sau? Ai sẽ chọn socola?
Kết quả của một nghiên cứu thú vị cho thấy 74% người sẽ chọn chuối.
Câu chuyện vẫn chưa kết thúc tại đây!
Sau đó các nhà nghiên cứu đếm dần từng ngày và xem mọi người cuối cùng chọn cái gì.
Những người tuần trước từng quyết định họ sẽ ăn chuối, rút cuộc lại quyết định chọn socola vào tuần sau.
Kiềm chế bản thân ở hiện tại là vấn đề nan giải. Vì ngay lúc này khi socola ở ngay bên cạnh thì chúng ta bị mất lý trí.
Các nhà nghiên cứu gọi đây là thiên kiến thiên vị hiện tại (present bias).
Nói một cách đơn giản là khi có cơ hội lựa chọn giữa:
- phần thưởng nhỏ hơn vào thời điểm này
- phần thưởng lớn hơn trong tương lai.
Mọi người có xu hướng chọn phần thưởng nhỏ nhưng ngay lập tức.
Thiên vị hiện tại và phong trào yolo
Yolo nghĩa là “Bạn chỉ sống một lần”. Hãy “Sống trong khoảnh khắc này.” “Sống trong hiện tại.”
Đây là lối sống phổ biến đến mức có lẽ bạn không thể đếm được mình đã nghe hoặc nhìn thấy chúng bao nhiêu lần trong đời.
Mặc dù làm theo lời khuyên này có thể có lợi. Tuy nhiên, trong dài hạn tư tưởng này có thể sẽ khiến bạn phải trả giá về mặt tài chính nhiều hơn bạn nghĩ.
Gần một nửa số người Canada trong độ tuổi từ 18 đến 44 không có tiền để trang trải trong các trường hợp khẩn cấp.
39% người Mỹ sẽ không thể trả các khoản khẩn cấp hơn 400 đô la. Khi đó, họ sẽ buộc phải rút tiền tiết kiệm hưu trí của họ mặc dù phải chịu một khoản phạt tài chính.
Bạn càng thiên vị về hiện tại, thì việc tiết kiệm càng khó khăn hơn. Bởi vì bạn sẽ ưu tiên tiêu tiền vào những thứ bạn cần hoặc muốn ngay bây giờ.
Chúng ta có nghĩ về việc tiết kiệm.
Chúng ta biết chúng ta cần phải tiết kiệm.
Chúng ta biết chúng ta sẽ phải tiết kiệm.
Tuy nhiên, hôm nay thì ta lại muốn tiêu tiền cái đã. Làm việc mệt mỏi, sinh nhật, lễ tết… đang đến và ta muốn tiêu tiền để nuông chiều bản thân một chút.
Chúng ta đều thấy đau xót khi phải tiết kiệm lúc này. Sẽ vui sướng hơn nhiều nếu tiêu tiền ngay bây giờ.
Chúng ta thà phải trả góp trường kỳ, quẹt nát thẻ tín dụng để mua điện thoại mới, xe mới, quần áo mới… Còn hơn là chờ đến khi đủ tiền mới mua.
Tác giả: ThảoThảo bácsĩ