Những điều Thảo học được từ Khả năng cải thiện nghịch cảnh của Taleb

Khả năng cải thiện nghịch cảnh thực sự là một cuốn sách hay. Cuốn sách này như một gáo nước lạnh dội thẳng vào mặt khiến Thảo thức tỉnh.

Xoay quanh một chủ đề mang tính triết học là Khả năng cải thiện nghịch cảnh, tác giả đã chứng minh sự tồn tại của nó trong cuộc sống. Những ví dụ trong sách trải dài từ lịch sử, kinh tế, khoa học, xã hội, tâm lý…

Bởi tác giả Nassim Nicholas Taleb là một học giả, nhà nghiên cứu toán, triết gia, nhà quản lý quỹ đầu cơ và nhà giao dịch phái sinh…

Nếu để tóm tắt được nội dung uyên thâm của cuốn sách thì chắc viết vài trang giấy cũng chưa ăn nhằm gì. Tuy nhiên, Thảo gom góp một số ý tưởng mà bản thân thấy thú vị cho bài viết này.

Antifragile

Mong manh là những thứ bị hại bởi sự biến động, những cú sốc. Ví dụ những cái cốc hoặc bình gốm trên bàn là mong manh. Vì chúng sẽ vỡ tanh bành sau lần ghé thăm của đứa cháu hiếu động.

Tuy nhiên, có một số thứ được hưởng lợi từ những cú sốc. Chúng phát triển khi tiếp xúc với sự biến động, ngẫu nhiên, rối loạn và các tác nhân gây căng thẳng và thích phiêu lưu, mạo hiểm và không chắc chắn.

Tuy nhiên, bất chấp tính phổ biến của hiện tượng, không có từ nào cho điều ngược lại chính xác với mong manh.

Hãy gọi nó là khả năng cải thiện nghịch cảnh.

Khả năng cải thiện nghịch cảnh không nằm ngoài khả năng phục hồi hoặc mạnh mẽ. Sự kiên cường chống lại những cú sốc và vẫn như cũ là sự mạnh mẽ/ đàn hồi. Còn khả năng cải thiện nghịch cảnh trở nên tốt hơn sau mỗi cú sốc.

Bộ ba – Mong manh, Mạnh mẽ, Khả năng cải thiện nghịch cảnh

Đây là khái niệm trọng tâm của Taleb trong cả Antifragile và Black Swan. Tất cả các hệ thống có thể được phân loại là một trong ba hệ thống Mong manh, Mạnh mẽ, Khả năng cải thiện nghịch cảnh

Damocles người ăn tối với thanh kiếm treo trên đầu, rất mong manh. Một lực căng nhỏ đối với sợi dây giữ thanh kiếm sẽ giết chết anh ta.

Phượng hoàng chết và tái sinh từ đống tro tàn, rất mạnh mẽ. Nó luôn trở lại trạng thái như cũ khi chịu một tác nhân gây căng thẳng lớn.

Nhưng Hydra trong thần thoại Hy Lạp thể hiện khả năng khả năng cải thiện nghịch cảnh.

Hydra là một sinh vật giống rắn sống ở hồ Lerna, gần Argos, và có rất nhiều đầu. Mỗi lần một bị cắt đi, hai cái đầu khác lại mọc trở lại. Vì vậy, những cú sốc là thứ nó ưa thích.

Thiên nhiên là bậc thầy cải thiện nghịch cảnh

Thiên nhiên thích để trò chơi ở cấp độ thông tin, mã di truyền.

Bản thân sinh vật có thể mỏng manh, nhưng thông tin được mã hóa trong bộ gen lại có khả năng cải thiện nghịch cảnh. Thậm chí, vốn gen tận dụng được các cú sốc để tăng cường sức mạnh.

“Tự nhiên (và các hệ thống giống như tự nhiên) thích sự đa dạng giữa các sinh vật hơn là sự đa dạng bên trong một sinh vật bất tử.”

Ngay cả khi có sự tuyệt chủng của cả một loài sau một sự kiện khắc nghiệt nào đó cũng không phải là vấn đề lớn. Đó là một phần của trò chơi. Sự tiến hóa vẫn đang diễn ra. Những loài sống sót là loài khỏe mạnh nhất.

Do đó, thiên nhiên rất tàn nhẫn và ích kỷ.

Nếu thiên nhiên điều hành nền kinh tế, nó sẽ không liên tục cứu trợ các công ty còn tồn tại để khiến chúng tồn tại mãi.

Sự mong manh của mọi công ty khởi nghiệp là cần thiết để nền kinh tế có thể cải thiện nghịch cảnh.

Hiệu ứng Streisand

Hiệu ứng Streisand: việc mong muốn giết chết một ý tưởng có thể trực tiếp dẫn đến sự sinh sôi nảy nở của nó.

Những cuốn sách bị cấm là một ví dụ điển hình, hoặc sự nổi tiếng của Ayn Rand bất chấp những lời gièm pha của cô. Hoặc cố gắng không nghĩ đến một con voi trắng và xem điều gì sẽ xảy ra.

Công việc mỏng manh & khả năng cải thiện nghịch cảnh

Taleb cũng cho thấy sự phân đôi giữa một số dòng công việc và sự mong manh của chúng.

Ví dụ, với tư cách là một tác giả, không điều gì anh ta có thể làm gây được sự chú ý sẽ  làm giảm  việc bán sách của anh ta.

Một số công việc và nghề nghiệp rất mong manh.

Chẳng hạn như nhân viên ngân hàng cấp trung rất mong manh. Khi đó, bạn có thể bị đánh gục một kẻ say xỉn khó chịu trong quán bar, bạn sẽ bị sa thải, bị lập biên bản bắt giữ và không thể được tha thứ. Bạn cực kỳ mong manh.

Trong khi những công việc khác lại có tính khả năng cải thiện nghịch cảnh.

Ví dụ: nhà văn hoặc nghệ sĩ, một tài xế taxi. Giả sử là một tài xế taxi, bạn lại có nhiều tự do hơn vì bạn không quá phụ thuộc vào danh tiếng của mình.

Mang tính bao quát khi nhận xét: những người dường như không quan tâm đến việc họ ăn mặc hay ngoại hình như thế nào thì mạnh mẽ. Những người phải mặc vest, thắt cà vạt và lo lắng về tiếng xấu về mình thì mong manh.

Kiến thức rất khó chuyển giao

Đôi khi chúng ta hiểu điều gì đó trong một lĩnh vực, nhưng lại không chuyển được logic cơ bản sang một lĩnh vực khác.

Mọi người sẽ đi thang máy đến phòng tập thể dục để sau đó đổ mồ hôi trên những máy tập tựa như việc leo cầu thang.

Mặc dù chúng ta hiểu những lợi ích của căng thẳng trong y học và sức khỏe, nhưng chúng ta lại không thể ứng dụng trong các lĩnh vực khác của cuộc sống.

• • Những căng thẳng nhỏ về thu nhập của bạn có thể giúp bạn không tích lũy rủi ro âm thầm hoặc trở nên tự mãn quá mức.
  • Những xích mích nhỏ trong mối quan hệ của bạn có thể giúp nó trở nên bền chặt hơn và tránh được những xích mích lớn.

Mọi người đều nhớ về thảm kịch với tàu Titanic.

Thảm họa đã gây hàng ngàn cái chết. Nhưng bạn có bao giờ nghĩ rằng câu chuyện này thực sự đã cứu được nhiều mạng người hơn không?

Sự hăng hái của các kỹ sư đã nguội đi phần nào, họ không còn đóng những con tàu lớn như vậy nữa mà bắt đầu nâng cao độ an toàn. Rất có thể nếu thảm họa này không xảy ra, một vụ đắm tàu ​​lớn hơn nhiều sẽ chờ đợi chúng ta.

Giường Procrustean

Taleb kể câu chuyện “Chiếc giường Procrustean” để chứng minh cách chúng ta gây hại bằng cách giảm thiểu độ nhiễu.

Procrustes sẽ bắt du khách và đặt họ trên giường của anh ta, kéo chân nếu họ quá thấp hoặc chặt chân của họ nếu họ quá cao để vừa chiếc giường.

Khi chúng ta phá hủy sự đa dạng để phù hợp với một mô hình, chúng ta cũng gây hại tương tự.

Vấn đề gà tây

Vấn đề gà tây là cách bạn có thể tưởng tượng về một con gà tây được nuôi dưỡng và cho ăn từ lúc mới sinh, ngày càng chắc chắn rằng nó sẽ tiếp tục được cho ăn và chăm sóc tốt.

Nó hiển nhiên nghĩ rằng chủ nhân rất yêu quý mình dựa trên những tháng ngày lặp lại càng nhiều. Cho đến tận Lễ tạ ơn thì niềm tin của gà tây rơi vào im lặng lạ lùng.

Sự lựa chọn của con lừa

Một con lừa vừa đói vừa khát bị mắc kẹt giữa đống cỏ khô và nước sẽ chết vì đói và khát. Nó không thể đưa ra quyết định nên ăn trước hay nên uống trước.

Tuy nhiên, một cú huých ngẫu nhiên về một hướng sẽ giải quyết được vấn đề cho con lừa.

Chủ nghĩa khắc kỷ

Seneca là một tấm gương tiêu biểu của chủ nghĩa khắc kỷ. Khắc kỷ đề cao sự thờ ơ với số phận.

Seneca từng nói “Tôi chẳng mất gì cả” sau một tai họa không hề mong đợi của mình.

Chủ nghĩa khắc kỷ giúp con người đạt đến trạng thái miễn nhiễm với hoàn cảnh bên ngoài.

Taleb nhiều lần đưa ra các nguyên tắc khắc kỷ như một cách xử lý sự ngẫu nhiên và tăng khả năng cải thiện nghịch cảnh.

Thành công mang đến sự bất đối xứng: Bây giờ bạn có rất nhiều thứ để mất hơn là đạt được. Do đó bạn rất mong manh.

Những ta sở hữu khiến ta lo lắng về những mặt trái của nó. Do đó chúng đóng vai trò như một hình phạt khi chúng ta phụ thuộc vào chúng.

Trong khi, chủ nghĩa khắc kỷ là thuần hóa cảm xúc, không nhất thiết là loại bỏ cảm xúc. Giúp giảm nỗi sợ hãi về việc đánh mất sự giàu có của mình.

“Việc ghi sổ các khoản phúc lợi rất đơn giản: đó là tất cả các khoản cho vay; nếu bất kỳ ai trả lại nó, đó là lợi ích rõ ràng; nếu anh ta không trả lại cũng không mất, tôi sẽ nghĩ là của để cho ”.

Chiến lược 2 đầu

Hệ thống nên được trang bị với chiến lược quả tạ .

Nói chuyện với sinh viên đại học, tài xế taxi và người làm vườn hoặc những học giả có năng lực cao nhất; không bao giờ đến với những học giả trung bình nhưng có ý thức nghề nghiệp.

Nếu bạn không thích ai đó, hãy để anh ta yên hoặc loại bỏ anh ta; đừng tấn công anh ta bằng lời nói.

Hormesis

Hormesis là một ví dụ khác của khả năng cải thiện nghịch cảnh.

Bằng cách dùng liều lượng nhỏ chất độc, bạn có thể phát triển thêm khả năng miễn dịch đối với nó.

Giống như việc tiêm chủng sử dụng một liều lượng nhỏ chất độc để huấn luyện cơ thể bạn chống lại dạng mạnh hơn của chất độc.

“Có lẽ việc bị tước đoạt chất độc khiến chúng ta trở nên mong manh.”

“Con đường dẫn đến sự mạnh mẽ bắt đầu với một số ít tác hại.”

Khoa học cũng đó chứng minh được những lợi ích tương tự của việc nhịn ăn, tập tạ, chạy bộ. Và chúng ta cũng thấy rằng việc loại bỏ hệ thống các tác nhân gây căng thẳng có lợi này là có hại.

Taleb lập luận rằng quá trình lão hóa diễn ra nhanh hơn do thiếu căng thẳng. Chúng ta đang sống lâu hơn nhưng mọi người lại mắc bệnh nhiều hơn. Tất cả sự thoải mái của chúng ta đã gây bất lợi cho sức khỏe của chính mình.

“Phần lớn sự lão hóa xuất phát từ sự hiểu lầm về tác dụng của sự thoải mái – một căn bệnh của nền văn minh: làm cho tuổi thọ ngày càng dài, trong khi con người ngày càng nhiều bệnh tật hơn.”

Sự cạnh tranh

Điều này cũng có thể được áp dụng cho cạnh tranh.

Không có thử thách có thể làm suy giảm những gì tốt nhất của chúng ta.

Những con ngựa tốt nhất sẽ thua khi chúng cạnh tranh với những con chậm hơn và chiến thắng những đối thủ mạnh hơn.

Một ví dụ khác: Làm việc trong tiếng ồn của quán cà phê giúp bạn tập trung. Tất nhiên, tiếng ồn ở mức vừa phải chứ không nên quá nhiều.

Nếu bạn muốn đẩy nhanh cái chết của ai đó, hãy cho anh ta một bác sĩ riêng.

Taleb cũng chỉ ra rằng tâm trạng thay đổi thất thường là một phần tự nhiên của con người.

Cách học ngôn ngữ

Cách học ngôn ngữ thực sự được thực hiện trong tự nhiên.

Người học nên cảm thấy bối rối vì không biết mọi thứ và vật lộn để hiểu ngôn ngữ mới. Ví dụ phải sống cô đơn ở một đất nước nói thứ ngôn ngữ xa lạ.

Phương pháp tốt nhất để học ngôn ngữ KHÔNG phải là sách giáo khoa và bài kiểm tra. Minh chứng là bất kỳ đứa trẻ nào học (các) ngôn ngữ đầu tiên của chúng.

Các vấn đề của tính hiện đại

Taleb chỉ ra rất nhiều vấn đề trong cuộc sống hiện đại, chủ yếu phát sinh từ việc loại bỏ các tác nhân gây căng thẳng tự nhiên giúp chúng ta.

Như sư tử trong vườn bách thú có sống cuộc sống hạnh phúc hơn đồng loại ở đồng cỏ không?

Chúng ta đã có những con người tự do và những đứa trẻ tự do trước khi xuất hiện thời kỳ vàng son của những bà mẹ bao bọc con thái quá

Con người có xu hướng làm tốt hơn với cấp tính hơn là với các tác nhân gây căng thẳng mãn tính.

Sự căng thẳng nhẹ nhưng liên tục của ông chủ, các vấn đề về thuế, cảm giác tội lỗi vì trì hoãn việc khai thuế, áp lực kỳ thi, công việc nhà, email cần trả lời, lộ trình đi làm hàng ngày… khiến bạn cảm thấy bị mắc kẹt trong cuộc sống.

“Phần lớn cuộc sống hiện đại là chấn thương do căng thẳng mãn tính có thể ngăn ngừa được.”

Can thiệp ngây thơ 

Có một mong muốn can thiệp sai lầm, đặc biệt là từ các bác sĩ, có thể dẫn đến “iatrogenics”, có nghĩa là “tổn hại do người chữa bệnh gây ra.”

Tác hại từ bác sĩ gây ra nhiều ca tử vong hơn bất kỳ căn bệnh ung thư nào. Một phần của vấn đề xuất phát từ việc bác sĩ có lợi ích khác bệnh nhân của mình.

• • Việc nói “Hãy nhìn những gì tôi đã làm cho bạn” dễ dàng hơn nhiều so với “Hãy nhìn những gì tôi đã tránh cho bạn.”
  • Tất nhiên, một hệ thống tiền thưởng dựa trên “hiệu suất” sẽ làm trầm trọng thêm vấn đề.

Anh hùng thực sự trong thế giới Thiên nga đen là người ngăn chặn tai họa và, theo lẽ tự nhiên, vì tai họa đã không xảy ra nên không được công nhận hay dành phần thưởng cho nó.

Sự chần chừ là tốt

Một số nhà tâm lý học và nhà kinh tế học hành vi dường như nghĩ rằng sự trì hoãn là một căn bệnh cần được khắc phục và chữa khỏi.

Ít ai hiểu rằng trì hoãn là cách bảo vệ tự nhiên của chúng ta. Để mọi thứ tự lo và thực hiện khả năng cải thiện nghịch cảnh của chúng.

Taleb chỉ ra rằng sự trì hoãn không phải lúc nào cũng xấu, nó là thứ sâu thẳm trong chúng ta có thể xác định được mức độ cấp bách của một vấn đề.

Chúng ta không trì hoãn khi một con sư tử đang tấn công, nhưng việc trì hoãn trả lời email có lẽ là tốt.

Cách chữa trị cho sự trì hoãn trong công việc KHÔNG phải là buộc bản thân phải tạo ra các hệ thống khắc phục nó, mà là tìm một công việc mà bạn muốn làm nó.

Quyền chọn

Taleb thảo luận về quyền tự do lựa chọn, như một phương tiện mạnh mẽ và cải thiện nghịch cảnh.

 Đơn giản, bạn càng có nhiều lựa chọn, bạn càng có nhiều quyền tự do để đối phó với những tình huống bất trắc, và bạn càng ít mong manh hơn trước những sự kiện bất ngờ.

Sự độc lập về tài chính, khi được sử dụng một cách thông minh, có thể khiến bạn trở nên mạnh mẽ. Nó cho bạn các tùy chọn và cho phép bạn đưa ra các lựa chọn phù hợp.

“Tự do là lựa chọn cuối cùng.”

Nếu bạn có quyền chọn, bạn không cần nhiều thứ thường được gọi là trí thông minh, kiến ​​thức, hiểu biết sâu sắc, kỹ năng.

“Quyền chọn là một sự thay thế cho kiến ​​thức.”

Quá trình thử sai

Taleb là một người ủng hộ lớn về thử nghiệm và sai lầm. Ông gọi là quá trình thử sai, như một cách để tìm ra mọi thứ và phơi bày bản thân với những lợi ích tiềm năng lớn.

“Thử và sai là tự do.”

Nhiều phát minh vĩ đại đầu tiên là đồ chơi. Động cơ hơi nước được người Hy Lạp phát minh ra để giải trí và phải mất một thời gian dài chúng ta mới nhận ra nó có những ứng dụng thực tế.

Dạy chim cách bay

Con người chúng ta thiếu trí tưởng tượng, đến mức thậm chí không biết những thứ quan trọng của ngày mai sẽ như thế nào.

Một hình thức của việc này là “dạy chim cách bay”.

Taleb chỉ ra rằng khoa điểu học Harvard có thể giải thích toán học về cách bay và cách hoạt động của cánh chim, nhưng những con chim không cần phải hiểu điều đó để bay.

Những công nghệ đơn giản nhất, hoặc thậm chí không phải là công nghệ mà là những công cụ, chẳng hạn như bánh xe, là những thứ dường như vận hành thế giới.

Ngụy biện về gỗ xanh

Taleb kể câu chuyện về một người buôn bán gỗ xanh và kiếm được lợi nhuận đáng kể từ nó. Trong khi nghĩ rằng gỗ xanh đúng nghĩa là những khúc gỗ được sơn màu xanh lá cây chứ không biết đó là gỗ tươi.

Không biết thực tế này không ảnh hưởng đến khả năng giao dịch nó hiệu quả của anh ta.

Vì vậy, khi chúng ta cho rằng một số thông tin là cần thiết và quan trọng trong khi nó thực sự không phải, thì chúng ta đang phạm phải sai lầm về gỗ xanh.

Phi tuyến tính

“Đối với loại dễ vỡ, tác động tích lũy của các cú sốc nhỏ nhỏ hơn tác động đơn lẻ của một cú sốc lớn tương đương.”

“Đối với hệ thống cải thiện nghịch cảnh, các cú sốc mang lại nhiều lợi ích hơn (hoặc ít gây hại hơn) khi cường độ của chúng tăng lên, cho đến một thời điểm.” Ví dụ: nâng tạ 100lb một lần có lợi hơn nâng tạ 1lb 100 lần.

Quyết định

Nếu bạn có nhiều lý do để làm điều gì đó, đừng làm điều đó. Bằng cách viện ra nhiều lý do để làm điều gì đó, bạn đang cố gắng thuyết phục bản thân làm điều đó.

Hiệu ứng Lindy

Đối với những sinh vật dễ hư hỏng (thực phẩm, con người), mỗi ngày thêm vào trong cuộc đời của nó có nghĩa là nó đang đến gần với cái chết.

Đối với những thứ không thể hư hỏng (sách, ý tưởng), mỗi ngày sống thêm của nó có thể ngụ ý tuổi thọ dài hơn.

Nếu một cuốn sách đã được in trong 100 năm, nó có thể sẽ tiếp tục được đọc trong 100 năm nữa. Nhưng một người đã sống được 100 năm thì…

Chứng cuồng cái mới

Có một loại thứ, điển hình là công nghệ, nơi chúng ta bị ám ảnh bởi phiên bản mới nhất của nó.

Nhưng đối với nghệ thuật cổ điển, văn học, các tác phẩm đã tồn tại lâu dài, cũ hơn có xu hướng tốt hơn. Bạn có thể thay thế điện thoại của mình 2 năm một lần, nhưng không phải bức tranh trên tường của bạn.

Thuốc

Không có bằng chứng xác thực về lợi ích của việc giảm sưng, nhưng chúng ta tự động làm điều đó như một phần của phản xạ  làm điều gì đó  .

Cũng có những trường hợp chúng ta nhận được một số lợi ích nhỏ trước mắt và bỏ qua các tác dụng phụ lớn hơn chưa biết trước đó. Điều này sẽ bao gồm các loại thuốc như Thalidomide và các can thiệp dinh dưỡng.

Một số ví dụ thực tế và tiềm năng hơn: Vioxx và thuốc chống viêm có thể gây ra các vấn đề về tim; Phẫu thuật cân đối cho người thừa cân (thay cho chế độ ăn kiêng); Thuốc chống trầm cảm trong các trường hợp không tự tử; Cortisone; Chất khử trùng và các sản phẩm tẩy rửa khác; Liệu pháp thay thế hormone;

Điều trị khối u không giết chết bạn sẽ  rút ngắn thời gian sống của bạn vì hóa trị liệu là độc hại.

Ăn kiêng

Không uống chất lỏng không ít nhất một nghìn năm tuổi (rượu, nước, cà phê). Không ăn gì do con người phát minh hoặc tái chế.

Sẽ hợp lý nếu con người ăn chủ yếu là thực vật hầu hết thời gian sau đó ăn thịt không liên tục.

Ăn chay là khá tốt cho chúng ta và tự nhiên. Chúng ta không cần nạp thức ăn trước khi làm việc gì đó, thay vào đó, hãy cho ăn sau khi làm việc.

Tony béo và Fragilistas

Điều tồi tệ nhất mà người ta có thể làm để cảm thấy mình biết mọi thứ sâu hơn một chút là cố gắng đi sâu hơn một chút. Biển càng sâu khi bạn càng đi sâu vào trong.

Của cải dư thừa, nếu bạn không cần, nó là một gánh nặng.

Một người nên được tôn trọng tương ứng với những rủi ro cá nhân mà anh ta chấp nhận cho ý kiến ​​của mình.

Hai quy tắc cho da thịt trong trò chơi

• Không bao giờ lên máy bay nếu phi công không có mặt trên máy bay
• Đảm bảo có cả phi công phụ

Một quy tắc khác: “Không bao giờ hỏi bất kỳ ai về ý kiến, dự báo hoặc khuyến nghị của họ. Chỉ cần hỏi họ những gì họ có hoặc không có trong danh mục đầu tư của họ ”.

Kết luận Khả năng cải thiện nghịch cảnh

KHÔNG có sự ổn định mà KHÔNG có sự biến động.

Thời gian có tính biến động nhưng xã hội hiện đại lại ghét sự biến động.

Con người cần sự ngẫu nhiên, lộn xộn, phiêu lưu, không chắc chắn, khám phá bản thân, những giai đoạn tổn thương, tất cả những điều này làm cho cuộc sống trở nên đáng sống.

Và cách tốt nhất để biết bạn còn sống hay không là kiểm tra xem mình có thích các biến động hay không.

Hãy nhớ:

• thức ăn sẽ không có mùi vị nếu bạn không đói
• kết quả là vô nghĩa nếu không có nỗ lực
• niềm vui mà không có nỗi buồn,
• một cuộc sống có đạo đức sẽ không như vậy khi loại bỏ những rủi ro cá nhân.

Tác giả: ThảoThảo Bácsĩ